Przyjmujący nienależne świadczenie jest obowiązany do jego zwrotu

Szanowni Państwo,

jak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 marca 2017r., osoba, która otrzymuje korzyść majątkową, w zamian za co nieformalnie zobowiązuje się do określonego zachowania, którego później nie wykonuje, uzyskuje nienależne świadczenie i jest obowiązana do jego zwrotu.

W przedmiotowej sprawie, powódka domagała się zasądzenia od pozwanych, tj. brata i bratowej, solidarnej zapłaty kwoty ponad 120.000,00 zł wraz z odsetkami. Powódka wskazała, że zawarła ze swoim bratem ustną umowę, w której zobowiązała się do poniesienia kosztów remontu i rozbudowy jego domu, a w zamian za to, pozwany miał zapewnić ich rodzicom mieszkanie i przenieść na jej rzecz udział w prawie własności tej nieruchomości z prawem do wyłącznego dysponowania częścią budynku. Powódka podniosła, że choć poniosła koszty remontu, to pozwany odmówił wywiązania się względem niej z poczynionych wcześniej ustaleń. Pozwani w odpowiedzi domagali się oddalenia powództwa.

Sądy obu instancji zgodnie uznały, że powództwo było w całości zasadne. Ustaliły, że rodzice stron przekazali swojemu synowi (pozwanemu) na własność nieruchomość zabudowaną domem w zamian za dożywotnią służebność mieszkania, który wymagał remontu. Kilka lat później pozwany zawarł ze swoją siostrą (powódką) ustne porozumienie na mocy którego zarówno powódka jak i pozwany zobowiązali się do podjęcia określonych czynności opisanych powyżej. Powódka wywiązując się z przyjętych na siebie zobowiązań dokonała kosztownego remontu domu, dzięki któremu stał się on bardziej funkcjonalny a jego powierzchnia znacznie się zwiększyła. Następnie pozwany zawarł ze swoją żoną, również pozwaną w przedmiotowej sprawie, umowę, na mocy której ich współwłasność majątkowa uległa rozszerzeniu o wyremontowaną nieruchomość. Powódka zaś, mając na względzie fakt wywiązania się ze złożonych przez siebie deklaracji, zwróciła się do brata z wnioskiem o wywiązanie się z zawartej z nią ustnej umowy, czemu pozwany nie uczynił zadość.

Sąd Okręgowy wskazał, iż powództwo złożone w sprawie przez powódkę było w pełni zasadne, bowiem pozwani bezpodstawnie wzbogacili się jej kosztem, zaś wysokość dochodzonej przez powódkę należności wynikała z przedłożonych przez nią faktur VAT, opinii powołanego w sprawie biegłego oraz innych wiarygodnych dowodów przedstawionych w przedmiotowym postępowaniu. Zgodnie bowiem z przepisami kodeksu cywilnego, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zaznaczyć przy tym należy, że bezpodstawne wzbogacenie to szczególne zdarzenie prawne, w wyniku którego bez podstawy prawnej powstaje sytuacja, polegająca na wzroście wartości majątku po stronie osoby wzbogaconej, kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej lub osobistej osoby zubożonej. Do przedmiotowej sytuacji bezspornie doszło w analizowanej sprawie.

Sąd Apelacyjny oddalając apelację pozwanych, przyjął natomiast, że w sprawie należało również zastosować przepisy stanowiące o świadczeniu nienależnym, które de facto jest postacią bezpodstawnego wzbogacenia. Zgodnie z brzmieniem przepisów w tej materii, świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Sąd Apelacyjny wskazał dodatkowo, że jednym z przypadków nienależnego świadczenia jest sytuacja, gdy strony łączy pewne porozumienie (które nie jest umową) odnoszące się do celu, którego osiągnięcie ma stać się podstawą już spełnionego świadczenia, ale strona wzbogacona po przyjęciu świadczenia, nie wywiązuje się z wcześniejszych ustaleń. Przedmiotowa sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, bowiem zawarte wcześniej porozumienie zerwano z powodu niezgody pozwanych na uregulowanie praw powódki. Cel świadczenia inwestującej powódki zatem nie został osiągnięty, a pozwani uzyskali z całą pewnością nienależne im świadczenie, w związku z czym zobowiązani byli do jego zwrotu.

Okoliczność bezpodstawnego wzbogacenia to niestety coraz częstszy problem, z którym zwracają się do nas klienci. Podejmowanie, nierzadko owocnych prób, wyłudzania nienależnych świadczeń, a w konsekwencji bezprawnego wzbogacania się jednej osoby kosztem drugiej, to w rzeczywistości działania podejmowane nagminnie, względem których nie sposób i nie powinno się przechodzić obojętnie. Z premedytacją wykorzystuje się obecnie nieznajomość prawa i osiąga na tej podstawie korzyści. Apeluję zatem w tym miejscu do Państwa, o nie przystawanie na żądania podmiotów do zapłaty określonych sum lub wywiązywania się z określonych czynności, jeżeli macie Państwo w stosunku do tego choć cień jakichkolwiek wątpliwości. Zasięgnijcie w pierwszej kolejności porady specjalisty, który dzięki wiedzy i doświadczeniu ustrzeże Państwa przed uregulowaniem świadczenia do zapłaty którego nie byliście Państwo zobowiązani, bądź potwierdzi fakt konieczności wywiązania się przez Państwa z danego zobowiązania finansowego, wskazując przy tym i uzasadniając to stosownymi faktami i uregulowaniami obowiązującego prawa. Zapraszam w tym celu do naszej Kancelarii znajdującej się we Włocławku przy ul. Wojska Polskiego 18/3.